Vol.1, No 4, 1997 pp. 207 - 233
UDC:820 SHAK.09"19"
SHAKESPEARE AND MODERN VERSIONS OF HIS
PLAYS: VARIATIONS AND DEPARTURES
Ljiljana Bogoeva-Sedlar
Faculty of dramatic Arts, University of Arts, Belgrade
Abstract. The first part of this text attempts to clarify the criteria
by which the 'betrayal' of Shakespeare by numerous, lovingly undertaken
presentations of his work, can be distinguished from works in which, in
spite of seemingly drastic modifications and departures, Shakespeare's
conception of art continues to unfold, and to demonstrate its relevance.
The Shakespeare, which true artists find impossible to overlook
or betray, is the 'mythic' Shakespeare, analyzed at great length in Ted
Hughes' Shakespeare and the Goddess of Complete Being (1992), and evident,
as Hughes claims, when Shakespeare, the familiar "realist psychologist
and impersonator", is examined more closely. The second part of the text
deals with the approaches to this 'mythic' Shakespeare in the works
of the great modernists Eliot, Lawrence, and Joyce. The two sections
represent an introduction to the study of modern versions of Shakespeare's
plays inspired by the recognition and exploration of this 'mythic' bard.
The analysis covers the works of Heiner Muller, Robert Wilson, Robert Lepage,
Tom Stoppard, Arnold Wesker, John Herbert, Edward Bond, Howard Barker,
Jean Anouilh, Eugene Ionesco, Pola Vogel, Ann-Marie MacDonald, and others.
ŠEKSPIR I SAVREMENE VERZIJE NJEGOVIH KOMADA
Tekst predstavlja uvodna poglavlja studije o savremenim dramskim delima
inspirisanim Šekspirovim komadima. Uticaj Šekspira na savremenu književnost
je ogroman. Retki su pisci koji svoj susret sa Šekspirom nisu propratili
prigodnim komentarom. Osvrti na Šekspira danas, koji nastavljaju tradiciju
dugu već skoro četiri veka, mogu se naći u esejistici, poeziji i savremenim
romanima (da iz savremene engleske književnosti potsetimo samo na dela
Džemsa Dojsa, 1984 Džordža Orvela, Vrli novi svet Oldosa Hakslija, ili
Gospođu Dalovej Virdžinije Vulf). Studija profesora Ljiljane Bogoev-Sedlar
iz ove opšte riznice izdvaja dijalog koji sa Šekspirom danas vode savremeni
dramski pisci, u delima koja, u okviru bogatih i sasvim specifičnih opusa,
direktno variraju i uobličavaju Šekspirov materijal. Na takve poteze navodi
ih želja da se izbore za susrete sa savremenom publikom koji bi mogli da
sto vernije i uspešnije prenesu ogormnu pokretačku moć Šekspirovih dela.
Na 'revizionističke' intervencije se odlučuju upravo zato što se sposobnost
kompleksnog i dubokog poimanja, koje umetnost predstavlja, gubi u načinu
života tehnološke, birokratske i komercijalne civilizacija pa se često,
u opštem padu u najjeftinije vidove zabave, i izvođenja Šekspirovih dela
pretvaraju u anti-umetnički i anti-šekspirovki čin. U uvodnom poglavlju,
pregledom pristupa Šekspirovim dramama na savremenim svetskim pozornicama
danas, autor uspostavlja kriterijume po kojima se kreativan rad sa Šekspirovim
materijalom može razlikovati od zloupotrebe Šekspira, izneveravanjem i
duha u kojem je stvarao i koncepcije umetnosti koju je implicitno svojim
delima uspostavio. Analize drama Roberta Lepaza, Roberta Vilsona, Hajnera
Mjulera, Zan Anuja, Ezena Joneska, Toma Stoparda, Arnolda Veskera, Džona
Herberta, Edvarda Bonda, Hauarda Barkera, i mnogih drugih dramskih umetnika
koji su se bavili Šekspirom, potkrepljuju i pojašnjavaju te kriterijume
i pomažu da se sposobnost kritičkog poimanja, odgovornog rasuđivanja i
humanog življenja održi i dalje izoštrava.
