Vol.2, No 9, 2002 pp. 281 - 301
UDC 82.01+820.01-2
POSTMODERN LITERATURE DOES NOT EXIST
Lena Petrović
University of Nis
Saying, in effect, that postmodern drama does not exist, that it is a contradiction in terms, is one way of protesting against the kind of fashionable theorizing which prescribes what can only be called various forms of cogito interruptus as a criterion of what constitutes postmodern art, and implies moreover that, thus defined, postmodern art is a welcome democratic development. My own response to these definitions is to claim that what is currently promoted as postmodern art is either not art or it is not postmodern. The literary techniques and devices usually singled out to distinguish the specifically postmodernist outlook are not decisive. For such deliberate interruptions of the processes of knowing, and of feeling, such a dispersal of experience and understanding into a meaningless kinetics of intellectual and aesthetic games at which formal literary devices like, say, heteroglossia, or heterotopia, or any device with this prefix - allegedly aim, are, in fact, contrary to the purpose of art, which still is what it was for Conrad: 'to reach the secret spring of responsive emotions...and ... make you feel,... above all, make you see ...that glimpse of truth for which you have forgotten to ask'. There is no postmodern literature, there are only postmodern interpretations of literature.
POSTMODERNA KNJIŽEVNOST NE POSTOJI
U ovom radu ispituje se i osporava validnost kategorije 'postmoderna književnost. Fraza 'postmoderna književnost', ili 'postmoderna umetnost', u smislu u kome je teoretičari obično koriste, unela je u tekuću akademsku debatu isuviše zabune da bi bila upotrebljiva. Postmodernizam je legitimni termin kada se odnosi na političke i ekonomske promene koje su uslovile globalnu prevlast post-industrijskog, potrošačkog ili medijskog društva. On je takođe adekvatna oznaka za stanje duha - bili da se radi o ciničnoj rezignaciji ili euforičnom prihvatanju - koje prati ove promene a koje u velikoj meri proizvode i podstiču trenutno prestižne teorije kulture i umetnosti. Uprkos proklamovanim revolucionarnim ciljevima, postmoderna teorija i kritika, podvrgnute pažljivoj analizi, ukazuju se kao sofisticirani oblici politički korektnog mišljenja. Ključne ideje postmodernizma- na primer, opšte prihvaćeni aksiom da su 'kraj istorije' 'i smrt čoveka' dobrodošli demokratski napredak - mogu biti prihvatljive samo onome ko podlegne krajnje nelegitimnom metodu ubeđivanja kojim se postmoderni kritičari i teoretičari kulture služe, i koji je Umberto Eko, govoreći o Mekluanovoj ekstatičnoj odbrani medijske kulture, nazvao cogito interruptus: to je ubeđivanje zasnovano na namerno nedefinisanim terminima, tako da se čitalac navede na izvođenja lažnih zaključaka. Međutim, ovakvi i slični programirani prekidi misaonog procesa, i konsekventno relativizovanje kognitivne i etičke percepcije, svojstveni i neophodni teoretičarima koji žele da prikriju kompromis sa režimom koji navodno kritikuju, strani su kritičkom i stvaralačkom duhu umetnika, čija je svrha još uvek ono što je bila za Konrada, naime da omogući čitaocu da vidi istinu. Postmoderni teorijski diskurs ima, na protiv, za cilj da, stvarajući lažnu kategoriju postmoderne književnosti i umetnosti uopšte, otvori prostor za ono što je za sistem bezopasno ili poželjno, a učini nevidljivim i nedostupnim ono što je u savremenom stvaralaštvu potencijalno revolucionarno. U tom smislu može se reći da ne postoji postmoderna književnost, postoje samo postmoderna tumačenja književnosti. U prilog ove teze u radu se navode stavovi savremenih književnih stvaralaca, čiji jezgroviti komentari o teoriji i kritici, po mišljenju autora, najčešće sadrže mnogo više mudrosti nego tomovi postmodernog diskursa o umetnosti. Konačno, analiza drame Faust (Faust je mrtav) Marka Ravenhila sprovedena je kao praktična provera iste teze: naime da pokaže šta se zbiva kada neke od navodno progresivnih postmodernih ideja i fenomena - kao što su kolaps velikih priča, nepostojanje objektivne istine, simulakrum ili virtualna stvarnost, polimorfna seksualnost - postanu predmet umetničkog promišljanja jednog od autora koje bi po trenutno važećim kriterijumima bili bez oklevanja svrstani u kategoriju postmodernih pisaca.